Η σύσταση ενεχύρου επί μετοχών αποκτά ολοένα και περισσότερη σημασία στην πράξη και δεν απασχολεί πλέον μόνον τα άμεσα εμπλεκόμενα πρόσωπα δανειστή, οφειλέτη και μέτοχο- ενεχυραστή αλλά και, ιδίως, την ίδια την ανώνυμη εταιρεία ιδίως σε ό,τι αφορά στην οικονομική της διαχείριση. Ρυθμίσεις για το ζήτημα, περιλαμβάνονται τόσο στον νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες όσο και στον Αστικό Κώδικα και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις προβλέψεις του καταστατικού της ανώνυμης εταιρείας.
Για την σύσταση ενεχύρου επί μετοχής, πρέπει να ληφθεί υπόψη η πολυσήμαντη έννοιά της. Η μετοχή υποδηλώνει τον τίτλο στον οποίο ενσωματώνεται-εμπίπτει, επομένως, στην έννοια του πράγματος. Ενσωματώνει όμως ταυτόχρονα και το μετοχικό δικαίωμα αποτελεί δηλαδή και περιουσιακό δικαίωμα, συνεπώς στην σύσταση ενεχύρου επί μετοχής εφαρμόζονται οι ρυθμίσεις του Αστικού Κώδικα τόσο για το ενέχυρο πράγματος όσο και για το ενέχυρο δικαιώματος. Σε αντίθεση με το κλασικό ενέχυρο επί κινητού πράγματος, το ενέχυρο επί μετοχών ΑΕ παρουσιάζει την ιδιομορφία ότι με τη σύσταση τα μέρη αποσκοπούν στην ενσωματωμένη στο αξιόγραφο ή τη λογιστικώς τηρούμενη έννομη σχέση η οποία και έχει οικονομική αξία. Υπό την επιφύλαξη λοιπόν της μη ύπαρξης ειδικότερης διάταξης, ο τρόπος σύστασης ενεχύρου επί μετοχής εξαρτάται από το είδος αυτής (ονομαστική, άυλη ή ανώνυμη).
ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Απαιτείται έγγραφη συμφωνία των μερών (με συμβολαιογραφικό έγγραφο ή ιδιωτικό έγγραφο βέβαιης χρονολογίας) παράδοση επιπροσθέτως, του τίτλου στον ενεχυρούχο δανειστή (ή σε τρίτο). Απαιτείται, τέλος, καταχώριση του ενεχύρου στο βιβλίο μετόχων για τη «νομιμοποίηση» του ενεχύρου και των σχετικών δικαιωμάτων έναντι της εταιρείας.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΫΛΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Η σύσταση ενεχύρου επί άυλων μετοχών, με δεδομένο τον μη ενσώματο χαρακτήρα τους, συνιστά σύσταση ενεχύρου επί δικαιώματος. Στο ενέχυρο επί άυλων μετοχών εφαρμόζονται ειδικές λεπτομερείς ρυθμίσεις των οποίων η εξέταση είναι περιττή με το παρόν.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ: Σύμφωνα με ρητή πρόβλεψη του ισχύοντος νόμου για τις ανώνυμες εταιρείες (ν. 4548/2018), οι ανώνυμες μετοχές καταργούνται ρητώς από την 01.01.2020. Για ιστορικούς λόγους λοιπόν αναφέρουμε ότι σε περίπτωση ενεχύρασης ανώνυμων μετοχών εφαρμόζονται οι διατάξεις για το ενέχυρο κινητών πραγμάτων.
Άσκηση Δικαιώματος Ψήφου Κατά Την Ενεχύραση Μετοχών
Σε περίπτωση ενεχύρου επί μετοχών, ο ενεχυραστής έχει δικαίωμα κατά τη διάρκεια του ενεχύρου-εφόσον δεν ορίστηκε διαφορετικά- να μετέχει στις Γενικές Συνελεύσεις και να ψηφίζει σ’ αυτές, για την λήψη οποιασδήποτε απόφασης. Ελλείψει λοιπόν ιδιαίτερης συμφωνίας, το δικαίωμα ψήφου στη Γενική Συνέλευση το έχει ο ενεχυραστής, εκτός αν η συμμετοχή του στην ψηφοφορία απαγορεύεται από το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας. Συνεπώς, θα έχουμε μια από τις δύο ακόλουθες περιπτώσεις:
(α) Το δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη ΓΣ να ανήκει στον ενεχυραστή/κύριο των μετοχών (είτε επί έλλειψης ειδικής συμφωνίας ανάμεσα στον ενεχυραστή/κύριο των μετοχών και τον ενεχυρούχο δανειστή είτε επί ύπαρξης αντιστοίχου περιεχομένου συμφωνίας τους).
(β) Το δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου στη ΓΣ να ανήκει στον ενεχυρούχο δανειστή: Προϋποτίθεται όμως, σχετική συμφωνία του με τον ενεχυραστή/κύριο των μετοχών καθώς επίσης και ανυπαρξία σχετικής καταστατικής απαγόρευσης (αν και πάντα είναι δυνατή η «εξωεταιρική» συμφωνία ψήφου μεταξύ ενεχυρούχου δανειστή και ενεχυραστή/κυρίου του ενεχύρου). Η συγκεκριμένη, πάντως, συμφωνία μπορεί να λάβει χώρα είτε ταυτόχρονα με τη σύναψη της ενεχυρικής σύμβασης είτε μεταγενέστερα. Δεν απαιτείται να υποβληθεί σε συγκεκριμένο τύπο ή δημοσιότητα.